De ontwikkeling van de slachtofferrechten

mr. Sarah Zoroufi Azar

Het leven kan in een klap volledig op zijn kop zijn gezet. Regelmatig sta ik slachtoffers van geweldsmisdrijven bij. Ik ervaar keer op keer hoe belangrijk het is voor het slachtoffer om aan het strafproces te mogen deelnemen. Na het leed dat het slachtoffer wordt aangedaan, kan het strafproces als een pleister op de zere wond dienen.

In deze blog zal ik de slachtofferrechten bespreken en ingaan op de ontwikkeling van de uitbreiding van slachtofferrechten.

Slachtofferrechten

Inmiddels is iedereen eensgezind over het feit dat het strafproces niet alleen om de verdachte draait, maar ook om het slachtoffer. Het slachtoffer is niet altijd onderdeel van het strafproces geweest. Ongeveer 25 jaar geleden hadden slachtoffers helemaal geen positie in het strafrecht. De afgelopen jaren zijn steeds meer rechten voor het slachtoffer geïntroduceerd.

In ons huidig Wetboek van Strafvordering worden een aantal artikelen gewijd aan de rechten van het slachtoffer. Zo hebben slachtoffers recht op informatie over het strafproces en hebben zij recht op de dossierstukken. (kijk eens naar 51aa sv) Eén van de belangrijkste rechten van het slachtoffer is het recht om zich in het strafproces te voegen. Hierdoor is het strafproces voor het slachtoffer een eenvoudige en laagdrempelige weg geworden om zoveel als mogelijk schadeloos te worden gesteld. Het slachtoffer dient hierbij wel rekening te houden met het feit dat een volledige schadeloosstelling doorgaans niet via de weg van het strafrecht kan worden gerealiseerd. De wetgever heeft voor het slachtoffer de mogelijkheid voorzien om het deel van de vordering dat door de strafrechter niet wordt toegewezen, aan te kunnen brengen bij de burgerlijke rechter.

Een ander belangrijk aspect is het spreekrecht. van het slachtoffer. Het slachtoffer krijgt via het spreekrecht de kans om aan de rechter, de Officier van Justitie en de verdachte uit te leggen wat voor een impact het misdrijf op zijn of haar leven heeft gehad. Het slachtoffer kan zelfs via het spreekrecht aanvoeren wat volgens hem of haar een passende straf is. Ook kan het slachtoffer zich uitlaten over de bewijsmiddelen.

Uitbreiding van de slachtofferrechten

In de praktijk blijkt vaak dat de rechten van het slachtoffer vaak te algemeen en vrijblijvend zijn geformuleerd. Er zijn geen sancties voor het geval de rechten niet worden nageleefd door de rechter of openbaar ministerie. Een voorbeeld hiervan is dat ondanks dat het slachtoffer recht heeft op de dossierstukken, in de praktijk het verkrijgen van deze stukken van het openbaar ministerie niet altijd even makkelijk blijkt. Het strafproces is en  blijft overwegend gericht op de verdachte.

Het feit dat steeds meer slachtofferrechten worden geïntroduceerd is een goede ontwikkeling.  Zo is per 1 januari 2019 de Wet Affectieschade inwerking getreden waardoor naasten/nabestaanden van het slachtoffer in een aantal gevallen recht hebben op vergoeding van affectieschade. Een meer recente ontwikkeling is de Wet Uitbreiding Slachtofferrechten, die reeds is aangenomen, maar nog niet (volledig) inwerking is getreden. In deze wet is onder meer geregeld dat verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven op de zitting moeten verschijnen en bij de uitspraak aanwezig moeten zijn. Daarnaast wordt het spreekrecht uitgebreid met de stief familie. Er wordt een vast moment ingesteld voor het spreekrecht en het spreekrecht wordt ook mogelijk bij verlengingszittingen voor tbs-gestelden.

Niet iedereen is positief over een uitbreiding van de slachtofferrechten, omdat het verkeerde verwachtingen zou kunnen wekken van bij het slachtoffer. Mijns inziens is een uitbreiding van de slachtofferrechten in ieder geval winst voor de rechtspraktijk. Deze uitbreiding zorgt namelijk voor een duidelijke versteviging van de positie van slachtoffers in het strafproces. Een slachtoffer zal zich hierdoor meer erkend voelen en eerder het gevoel hebben dat het strafproces eerlijk is verlopen, waardoor de uitspraak ook makkelijker zal worden geaccepteerd.

Vragen?

Heeft u vragen over deze blog of zoekt u een advocaat die u in een hierin kan bijstaan? Neem dan contact op met Sarah Zoroufi Azar, auteur van deze blog.